Γλώσσα, σχολικό έτος 2012-20123

Η ιστοσελίδα «ΓΝΩΜΙΚΟΛΟΓΙΚΟΝ» συγκέντρωσε τα πιο συχνά ορθογραφικά και εκφραστικά λάθη της νεοελληνικής γλώσσας. Εμείς κάναμε μια επιλογή απ` αυτά και τα αναδημοσιεύουμε στο ιστολόγιό μας.
Συνηθισμένα εκφραστικά λάθη σε συνηθισμένες εκφράσεις

• π.μ. (=προ μεσημβρίας), μ.μ. (=μετά μεσημβρίαν και όχι μετά μεσημβρίας), π.Χ. (=προ Χριστού), μ.Χ. (=μετά Χριστόν και όχι μετά Χριστού).
• Περισσότεροι από έναν ή περισσότεροι του ενός (και όχι: περισσότεροι από ένας)
• Γίνονται όλοι δεκτοί ανεξαρτήτως ηλικίας (και όχι: ανεξαρτήτου ηλικίας).
• πόσο πολλοί, τόσο πολλοί, πόσο πολλή (και όχι: πόσοι πολλοί, τόσοι πολλοί, τόση πολλή)
• κατ΄ αρχήν (=στα βασικά σημεία), Κατ΄ αρχάς (=αρχικά). Π.χ. «Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε κατ’ αρχήν», « Κατ’ αρχάς να διευκρινίσουμε…»
•  Η αναπληρώτρια διευθύντρια /υπουργός (και όχι: η αναπληρωτής διευθυντής/υπουργός)
• Κλητική: «κυρία Πρόεδρε» (και όχι: «κυρία Πρόεδρος)
• «15 Σεπτεμβρίου» ή «15 του Σεπτέμβρη» (και όχι: «15 Σεπτέμβρη»)
• Το ουσ. λάθος δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως επιθετικός προσδιορισμός: π.χ. «λανθασμένη έκφραση» (και όχι: «λάθος έκφραση»).
• Το «αυξάνω» χρησιμοποιείται πολύ συχνά λανθασμένα: » Τα τέλη κυκλοφορίας αυξάνονται» (και όχι:»τα τέλη κυκλοφορίας αυξάνουν», αλλά: «η κυβέρνηση αυξάνει τα τέλη κυκλοφορίας»). Ομοίως, «αυξάνονται οι συντάξεις» (και όχι: «αυξάνουν οι συντάξεις», αλλά «τα ταμεία αυξάνουν τις συντάξεις»).
• Τα ρήμα διαρρέω και λειτουργώ είναι αμετάβατα: «διέρρευσε από πολιτικούς κύκλους η πληροφορία ότι…» ή: «πολιτικοί κύκλοι φρόντισαν να διαρρεύσει η πληροφορία ότι…» (και όχι: «πολιτικοί κύκλοι διέρρευσαν την πληροφορία ότι…»). «Θα θέσω το μηχάνημα σε λειτουργία» (και όχι: «θα το λειτουργήσω»).
•  Ασχολούμαστε, ασχολούμασταν (και όχι: ασχολιόμαστε κλπ. διότι το ρήμα είναι ασχολούμαι και όχι ασχολιέμαι).) Στον αόριστο όμως, ασχολιόταν
•  Πριν από την έναρξη (και όχι: πριν την έναρξη).
•  Οποιοσδήποτε, οτιδήποτε (και όχι: ο οποιοσδήποτε, το οτιδήποτε).
• Το άρα δεν είναι σωστό να συνοδεύεται από το λοιπόν (όχι: «άρα λοιπόν») ούτε υποκαθίσταται από το άραγε(!)
• Δεν χρησιμοποιείται το «κύριος» ή το «κυρία» για πρόσωπα που έχουν πεθάνει (παρατίθεται απλώς το όνομα ή προηγείται το «αείμνηστος» ή «μακαρίτης», αν χρειάζεται)
• Δεν χρησιμοποιούμε το «κύριος» ή το «κυρία» όταν παρουσιάζουμε τον εαυτό μας (και όχι: «γεια σας, είμαι ο κύριος Βάγγος»). Η μόνη εξαίρεση του κανόνα που είναι ανεκτή είναι όταν μιλάμε σε μικρά παιδιά
• Το «μέσα» μπροστά από «σ» γίνεται «μες» (αλλά όχι απαραίτητα, μπορεί να μείνει «μέσα»), ποτέ όμως «μεσ’». Π.χ. «Μεσ’ από το δάσος», αλλά «μες στο δάσος» ή «μέσα στο δάσος».
• Προσοχή στη διάκριση «σαν» και «ως»: το «σαν» χρησιμοποιείται για παρομοιώσεις , ενώ το «ως» χρησιμοποιείται για πραγματικές ιδιότητες.
Έτσι για παράδειγμα όταν αναφερόμαστε σε ενέργειες δικηγόρων, γιατρών κλπ που έχουν σχέση με την άσκηση του επαγγέλματός τους, τότε λέμε «ενήργησε ως δικηγόρος», «θεωρεί, ως γιατρός». Για ανάλογες ενέργειες ατόμου που δεν ασκεί το επάγγελμα χρησιμοποιούμε το «σαν» : «μίλησε σαν δικηγόρος» (χωρίς να είναι), «τον φρόντισε σαν γιατρός».
Σημειωτέον ότι το «ως» ακολουθείται από κατηγορούμενο που πρέπει να μπει στην κατάλληλη πτώση, π.χ. «η εκλογή του ως καθηγητή» (και όχι: «ως καθηγητής»), «οι ενέργειές του ως δικηγόρου», «η γνωμάτευσή του ως ιατρού».

Συνηθισμένα λάθη στην ορθογραφία ομόηχων λέξεων:

• το τείχος – ο τοίχος
• έχω κλίση στη μουσική (κλίνω) – πήρα κλήση από το δικαστήριο (καλώ)
• κλείνω την πόρτα – κλίνω το ρήμα
• ο στίχος του ποιήματος – να παραταχθείτε σε τρεις στοίχους
• φύλλο του δέντρου – το αρσενικό φύλο
• κήτος: μεγάλο θαλάσσιο θηλαστικό – κύτος: κοίλωμα, αμπάρι πλοίου
• ψηλή γυναίκα – ψιλή κλωστή | φωνή κλπ.
• πολιτικό κόμμα – έπεσε σε κώμα
• λιμός (=πείνα) – λοιμός (=λοιμώδες νόσημα, πανώλης).
• να ‘μαι(= να είμαι) π.χ. τι ώρα να ‘μαι σπίτι; – Να με(= δέστε με) π.χ. να με κι εγώ!

Λάθη στην ορθογραφία ή/και σημασία παρώνυμων και ομόρριζων λέξεων:

• τεχνικός – τεχνητός (με τεχνητά μέσα)
• πηλήκιο (καπέλο)- πηλίκο(της διαίρεσης)
• βρόχος (=θηλιά) – βρόγχος (των πνευμόνων)
• σήραγγα (=τούνελ) – σύριγγα (=ένεση)
• κυκλαδικό ειδώλιο – εδώλιο του κατηγορουμένου
• «κυκλοφοριακή συμφόρηση στην πόλη» – «το κυκλοφορικό σύστημα του ανθρώπινου σώματος»
• χιλιετία: περίοδος χιλίων ετών- χιλιετηρίδα: η επέτειος χιλίων ετών.
• αποδημία: μόνιμη εγκατάσταση σε ξένη χώρα. παρεπιδημία: προσωρινή (αλλά όχι σύντομη) παραμονή σε ξένη χώρα. εκδημία: ο θάνατος
• «το μείγμα συνίσταται από τα εξής υλικά» -«συνιστάται η ανάπαυση του ασθενούς»
• ψυχική οδύνη – ωδίνες (=πόνοι της γέννας)
• «απαιτείται η νοσηλεία του σε κλινική» – «η ασφαλιστική του εταιρία θα καταβάλει τα νοσήλια».
• Το άμεσα (τροπικό επίρρημα) δεν υποκαθιστά το αμέσως (χρονικό επίρρημα). Π.χ., «Η υπόθεση δεν τον αφορά άμεσα» (αλλά έμμεσα). «Να παρουσιαστεί αμέσως» (και όχι: άμεσα).
• Απλώς : μόνο- Απλά: με απλό, ανεπιτήδευτο τρόπο. Π.χ. «Δεν είναι ζήτημα απλώς προσωπικό, αλλά μας αφορά όλους» (και όχι: απλά).
• Τοπογραφία είναι η απεικόνιση υπό κλίμακα χώρου σε σχέδιο-τοπιογραφία είναι το ζωγραφικό έργο που απεικονίζει τοπίο.
• Ομότιμος: πανεπιστημιακός τίτλος που απονέμεται σε πανεπιστημιακό καθηγητή μετά τη συνταξιοδότησή του- Επίτιμος: αυτός που έχει τιμητικό τίτλο χωρίς να ασκεί καθήκοντα.
• Παλαίμαχος: πολύπειρος και παλιός αλλά συνήθως ακόμη ενεργός- Απόμαχος: απόστρατος, συνταξιούχος
• Αδιακρίτως: χωρίς διάκριση-Αδιάκριτα: χωρίς ευγένεια, χωρίς διακριτικότητα
• Ιδιαίτερα: κυρίως, κατ’ εξοχήν-Ιδιαιτέρως: χωρίς την παρουσία άλλων
• Ενδελέχεια: η συνεχής φροντίδα, η επιμέλεια – Εντελέχεια (αριστοτελικός όρος): η μετάβαση της ύλης από τη «δυνάμει» στην «ενεργεία» κατάσταση.
• Νύμφη: νεαρό έντομο ή νεράιδα (και άλλο η νύφη του γάμου)
• Στιβάδα: στρώμα ύλης από ομοειδή στοιχεία – Στοίβα: σωρός από πράγματα
• Φιλοφρόνηση: επαινετικό και κολακευτικό σχόλιο, κομπλιμέντο – φιλοφροσύνη: φιλική και ευγενική συμπεριφορά
• Αναστηλώνω: αποκαθιστώ μνημείο – υποστυλώνω: στηρίζω με στύλους

Πηγή: ΓΝΩΜΙΚΟΛΟΓΙΚΟΝ