Αν λάβουμε υπόψη ότι τα «συστατικά» της οικογένειας (γονέας, παιδί) αναπτύσσονται και δε μένουν στάσιμα, τότε και η ίδια η οικογένεια ως σύστημα, ως όλον εξελίσσεται. Πιο συγκεκριμένα, η οικογένεια ως σύνολο προχωρά γραμμικά και εξελίσσεται μέσα στο χρόνο. Γι’ αυτό και το οικογενειακό σύστημα έχει στάδια εξέλιξης και έναν κύκλο ζωής (Κουνενού, 2010; Duval, 1957).

Έτσι, η οικογένεια περνά μέσα από διάφορα στάδια εξέλιξης όπου θέματα όπως η ατομικότητα, η συλλογικότητα, η αυτονομία διαπραγματεύονται. Τα στάδια εξέλιξης της οικογένειας είναι τα εξής:

• Ο δεσμός και ο γάμος: Στο πρώτο στάδιο μέσα από τη δυάδα των συντρόφων παρατηρείται η δημιουργία ενός νέου συστήματος, του ζευγαριού το οποίο μπορεί να επεκταθεί με τον ερχομό ενός παιδιού.
• Οικογένεια με μικρά παιδιά: Στο στάδιο αυτό της οικογένειας οι σύντροφοι καλούνται να ασκήσουν τη γονικότητά τους, να υποδεχθούν δηλαδή το νέο μέλος της οικογένειας και να αναλάβουν την ανατροφή του. Στο πλαίσιο αυτό οι γονείς καλούνται να θέσουν τα πρώτα όρια στο παιδί. Έτσι, οι γονείς δοκιμάζουν διαφορετικούς τρόπους επιβολής της πειθαρχίας όπως αυστηρούς και αυταρχικούς ή πιο δημοκρατικούς τρόπους επιβολής των ορίων. Αξιοσημείωτο είναι ότι μαζί με τη θέσπιση των ορίων του παιδιού, τα όρια των συντρόφων αναπροσαρμόζονται παράλληλα.
• Οικογένεια με εφήβους: Στο επόμενο σκαλοπάτι ανάπτυξης της οικογένειας, οι κανόνες και τα όρια γίνονται πιο ευέλικτα και ο γονεϊκός ρόλος επαναδιαπραγματεύεται. Αυτό γιατί ο έφηβος γίνεται πιο διεκδικητικός και κατεβάζει τους γονείς του από το βάθρο όπου τους είχε τοποθετήσει όταν ήταν παιδί. Έτσι, στο πλαίσιο αυτό παρατηρούνται αρκετές συγκρούσεις και εντάσεις και τα όρια και οι κανόνες γίνονται πιο ελαστικοί. Όλοι αυτοί οι μετασχηματισμοί οδηγούν με τη σειρά τους σε μεταβολές στα δυναμικά της οικογένειας.
•  Τα παιδιά φεύγουν από το σπίτι: Στο στάδιο αυτό το ζευγάρι μένει μόνο του μετά από καιρό. Αυτό είναι ιδιαίτερης σημασίας γιατί έχουν χρόνο να διερευνήσουν τη μεταξύ τους σχέση ενώ οι σχέσεις με τα παιδιά τους γίνονται περισσότερο σχέσεις ενήλικα προς ενήλικα.
• Οικογένεια στην ώριμη ηλικία: Στην ώριμη ηλικία της οικογένειας, οι σύντροφοι φροντίζουν ο ένας τον άλλον, κάνουν έναν απολογισμό της μέχρι τώρα ζωής τους και εκτιμούν την εμπειρία και τη σοφία που έχουν αποκτήσει. Η απόκτηση εγγονών οδηγεί στη δημιουργία ενός νέου οικογενειακού συστήματος. Συνεπώς η πατρική και η νέα οικογένεια καλούνται να βρουν ισορροπίες (Κουνενού, 2010).

Παρατηρώντας, λοιπόν, τα στάδια εξέλιξης της οικογένειας γίνεται κατανοητό ότι η οικογένεια είναι ένας οργανισμός ο οποίος εξελίσσεται και διαγράφει έναν κύκλο ζωής. Είναι απαραίτητο να υπογραμμιστεί ότι αυτές οι αλλαγές στα πλαίσια της εξέλιξης δεν επέρχονται μόνο σε επίπεδο ατομικό (γονέας, παιδί) αλλά και σε επίπεδο συστήματος (οικογένεια ως όλον).

Τι σημαίνει όμως ότι ο ρόλος του γονέα είναι εξελικτικός;

Καθώς το παιδί αναπτύσσεται και περνάει μέσα από στάδια εξέλιξης με διαφορετικές προκλήσεις και επιτεύγματα, οι ανάγκες του μεταβάλλονται. Έτσι, η στάση και η συμπεριφορά του γονέα απέναντι στο παιδί αλλάζει και αναπροσαρμόζεται κάθε φορά με βάση τα χαρακτηριστικά του κάθε σταδίου ανάπτυξης του παιδιού. Παράλληλα η εικόνα που έχει το παιδί για το γονέα μεταστρέφεται και συνεπώς η μεταξύ τους σχέση επαναπροσδιορίζεται. Για παράδειγμα, στην παιδική ηλικία οι γονείς φαντάζουν παντοδύναμοι στα μάτια του παιδιού, όμως στην εφηβεία η παντοδυναμία χάνεται και οι γονείς δέχονται κριτική από τον έφηβο στα πλαίσια της ανεξαρτητοποίησής του (Κουνενού, 2010; Γιωσαφάτ, Duval, 1957).

Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι ο γονεϊκός ρόλος είναι εξελικτικός, αφού ορίζεται, επαν-ορίζεται και προσαρμόζεται σύμφωνα με το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού και συνάμα σύμφωνα με την εξελικτική φάση της οικογένειας. Επομένως, είναι φανερό ότι η εξέλιξη αποτελεί ένα βασικό χαρακτηριστικό όλου του οικογενειακού συστήματος. Καθώς τα χρόνια περνούν και οι γονείς μεγαλώνουν σε ηλικία, αποκτούν περισσότερες εμπειρίες αλλά και γνώσεις πάνω στα παιδιά τους, αντίστοιχα και τα παιδιά μεγαλώνουν και αντανακλούν αυτή τη γνώση των γονιών τους. Είναι σαν ο χρόνος να ακολουθεί τη σχέση γονέα-παιδιού ήδη από τη σύλληψη του παιδιού (Κουνενού, 2010; Γιωσαφάτ, 2010).

Συμπερασματικά είναι απαραίτητο ο γονέας να κατανοήσει τι σημαίνει εξέλιξη για το παιδί αλλά και για τον ίδιο, ώστε να μπορεί να συμβαδίζει με το παιδί του. Όταν ο γονέας κατανοεί τις μεταβολές της εξέλιξης, ευαισθητοποιείται στα νέα δεδομένα και τελικά τις αποδέχεται. Άλλωστε, η εξέλιξη είναι κάτι φυσικό και φυσιολογικό.

«Μην προστατεύετε τα παιδιά σας. Μοιραστείτε τις αγωνίες και τους πόνους σας. Αλλιώς θα μεγαλώσουν ανάπηρα. Γιατί αργά ή γρήγορα τα φυτά πρέπει ούτως ή άλλως να βγουν από το θερμοκήπιο και τότε δε θα αντέξουν το κρύο και τους αέρηδες.» Kübler-Ross Ε., ψυχίατρος

Πηγή:https://tsaknakisnikos.gr/2018/02/07/hello-world-2/

Βιβλιογραφία

Γιωσαφάτ, Μ. (2010). Μεγαλώνοντας μέσα στην ελληνική οικογένεια. Αθήνα: Εκδόσεις Αρμός.

Duval, E. M. (1957). Family Development. Philadelphia: J. B. Lippencott.

Κουνενού, Κ., Ε. (2010). Συμβουλευτική και θεραπεία οικογένειας. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.