Ο κάθε άνθρωπος στη διάρκεια της ζωής του θέτει ένα στόχο και προσπαθεί να τον κατακτήσει. Ξεκινώντας λοιπόν για την κατάκτηση του στόχου του είναι σαν να ξεκινά ένα ταξίδι. Έτσι, στην πορεία αυτή ο άνθρωπος αποκτά πείρα και πολλές γνώσεις, που τελικά αποδεικνύονται πιο ουσιαστικές και σημαντικές από τον ίδιο το στόχο. Αυτό που τελικά έχει σημασία είναι το ίδιο το ταξίδι κι όχι το φτάσιμο στο σκοπό, ο δρόμος κι όχι το τέρμα, ο αγώνας κι όχι η Ιθάκη.

Η αλήθεια είναι, μάλιστα, ότι δεν υπάρχει μόνο μια Ιθάκη, υπάρχουν πολλές, όπως πολλοί είναι και οι στόχοι που θέτουμε στη ζωή μας. Κάθε φορά που επιτυγχάνουμε ένα στόχο θέτουμε αμέσως έναν επόμενο και έτσι συνεχίζουμε τις προσπάθειες να κάνουμε διαρκώς ό,τι καλύτερο μπορούμε στη ζωή μας. Κάθε φορά που φτάνουμε στην Ιθάκη, θέτουμε έναν υψηλότερο στόχο και συνεχίζουμε την πορεία μας προς τη νέα Ιθάκη, προς το νέο στόχο που θέσαμε.

Το μήνυμα του ποιήματος είναι τελικά αισιόδοξο, αφού ο ποιητής τονίζει τη μεγάλη αξία της ζωής, η οποία αποκτά νόημα και ενδιαφέρον, μόνο όταν βάζουμε κάποιους στόχους και προσπαθούμε να τους κατακτήσουμε. Βέβαια, ο άνθρωπος πρέπει να ζει έντονα και δυνατά τη ζωή του, να αγωνίζεται με πάθος και ζήλο, για να μπορέσει τελικά να φτάσει στους στόχους και τα ιδανικά του. Επίσης, δεν πρέπει να μένει εφησυχασμένος και ν΄αφήνει τη ζωή να του φεύγει μέσα από τα ίδια του τα χέρια, αλλά να προσπαθεί να τη ζει όσο πιο ωραία και συναρπαστικά γίνεται.Γιατί τελικά αυτό που έχει σημασία δεν είναι το τέρμα αλλά η πορεία του ταξιδιού.

Ιθάκη

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,

να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,

γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,

τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,

τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,

αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή

συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,

τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,

αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,

αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.

Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.

Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι

που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά

θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους·

να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,

και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,

σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,

και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,

όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·

σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας,

να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.

Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.

Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.

Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·

και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,

πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,

μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.

Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.

Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.

Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.

Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.

Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,

ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

Το ποίημα “Ιθάκη” γράφτηκε τον Οκτώβριο του 1910 και πρωτοδημοσιεύτηκε το Νοέμβριο του 1911 στο περιοδικό “Γράμματα” της Αλεξάνδρειας. Ανήκει στα φιλοσοφικά – διδακτικά ποιήματα του Καβάφη.

Ως πηγή έμπνευσης για το ποίημα στάθηκε ο ομηρικός Οδυσσέας και η δεκάχρονη προσπάθειά του να επιστρέψει στην πατρίδα του την Ιθάκη. Το ποίημα ανήκει στην τεχνοτροπία του συμβολισμού, ενώ το βασικό σύμβολο είναι η Ιθάκη.

Και σ’ αυτό το ποίημα διακρίνουμε τα κύρια γνωρίσματα της ποίησης του Καβάφη, που είναι η πεζολογία, ο ρεαλισμός, η υπαινικτικότητα καθώς και οι ιδιοτυπίες στη γλώσσα και το στίχο.