Γράφει η Δωροθέα Πέρπερα

Ζούμε σε μια εποχή στην οποία  υπάρχει μια αντιπαράθεση ανάμεσα σε αυτό που πρεσβεύουν οι ηθικές αξίες  (εντιµότητα,  ανθρωπιστική διάθεση,  ηρωική διάθεση,  σεβασµός,  αξιοπρέπεια,  αγάπη) και σε αυτό που διακηρύσσει  η  κοινωνία (υπερκατανάλωση,  βία,  πόλεμοι,  έλλειψη ανοχής κ.λπ.). Δυστυχώς ό, τι προβάλλει η κοινωνία σκοτώνει τη χαρά,  την ελπίδα,  τα όνειρα των νέων. Είναι,  λοιπόν,   η  διδασκαλία των ηθικών  αξιών αναγκαία  περισσότερο από ποτέ από τους φορείς αγωγής. Στο χέρι μας είναι να επαναφέρουμε στη ζωή μας και στις ζωές των παιδιών μας αυτές τις αξίες,   έτσι ώστε η απουσία τους  να μη γίνει πρόξενος δυστυχίας.

Παραδείγματα της κοινωνικής πραγματικότητας με παιδιά  που όνειρό τους έχουν το  να αποκτήσουν  το τελευταίο  μοντέλο κινητού τηλεφώνου δείχνουν  το μέγεθος της  παγκόσμιας κοινωνικής ανισορροπίας.Το να ονειρεύεται ένα παιδί να αποκτήσει  περισσότερα υλικά αγαθά σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής κρίσης,  ενώ την ίδια στιγμή ένα άλλο ονειρεύεται να έχει σπίτι,  να σταματήσει ο πόλεμος,  να έχει  φαγητό και νερό δηλώνει,   αν μη τι άλλο,  μια κρίση αξιών,  στόχων και ονείρων. Και χώρα με νέους δίχως ουσιαστικά όνειρα κι ελπίδα δεν έχει μέλλον.

Πιο επιρρεπείς στον υλισμό σύμφωνα με τους ειδικούς μας κάνει κάθε τύπου ανασφάλεια -συμπεριλαμβανομένης και της οικονομικής ανασφάλειας-,  γράφει η Martha C. White στο Time. Παράλληλα μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Motivation and Emotion αναφέρει πως όσο πιο υλιστικός είναι κανείς χάνει την συναισθηματική του ευημερία.

Οι αξίες μας ηθικές ή υλιστικές επηρεάζουν ανάλογα τη συμπεριφορά μας,  τις προτεραιότητές μας και τις σχέσεις μας,  καθώς και την ηθική καθοδήγηση  που δίνουμε στα παιδιά μας. Παρότι,  όμως,  είναι τόσο σημαντικές,  από αυτές  οι ηθικές αξίες βρίσκονται σε παρακμή.

Η ηθική διδάσκεται,  έλεγε ο Σωκράτης,  και προφανώς είχε δίκιο. Στη σύγχρονη εποχή,  περισσότερο από κάθε άλλη φορά είναι ανάγκη οι κύριοι φορείς κοινωνικοποίησης,  η εκπαίδευση κα η  οικογένεια,  να κατευθυνθούν  προς τη διδασκαλία ατομικών και κοινωνικών αξιών.

Στον τομέα  της παιδείας σκοπός της εκπαίδευσης,  από τη μεριά του κράτους,  είναι η στελέχωσή του με επιστημονικό και τεχνικό δυναμικό και από τη μεριά του νέου είναι η απόκτηση χρημάτων από κάποια προσοδοφόρα εργασία. Οι νέοι επομένως  δεν καλλιεργούν ουσιαστικά  τις ηθικές αρετές στα σχολεία. Το κίνητρο του νέου δεν είναι η απόκτηση της ηθικής και διανοητικής αρετής,  αλλά μέσω της βαθμοθηρίας,  η είσοδος στο πανεπιστήμιο το οποίο είναι απαραίτητο μέσον για να αποκτήσει ένα πτυχίο,  να βρει δουλειά και να κερδίσει πολλά λεφτά. Αντίθετα όμως η καλλιέργεια της ηθικής και η αφομοίωση από τα παιδιά των ατομικών και κοινωνικών αξιών είναι πολύ σημαντικό να επιδιώκεται μέσα στο σχολικό χώρο. Αναγκαία επέκταση της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης θεωρείται  η διαμόρφωση προγραμμάτων διδασκαλίας στα οποία η ανάπτυξη των ηθικών αξιών να κατέχει πρωτεύουσα θέση.

Το βάρος λοιπόν πέφτει στην οικογένεια. Οι γονείς πρέπει να μάθουν στα παιδιά ποιες  είναι οι πραγματικές αξίες της ζωής και πώς μπορεί να επιτευχθεί η ευτυχία χωρίς το ανελέητο κυνήγι του χρήματος και της δόξας. Οι αξίες μας έχουν σχέση με το : -Πώς γεμίζουμε τον χρόνο μας,  -Πώς ξοδεύουμε τα λεφτά μας,  -Το είδος και την ποιότητα των σχέσεων, – Με τους στόχους που θέτουμε,  – Με τις επιθυμίες μας,  – Με τις προτεραιότητές μας. Αξίες ζωής όπως: ο σεβασμός,  η υπομονή,  η σταθερότητα, η σύνεση, η κοινωνικότητα, η υπευθυνότητα, η ειλικρίνεια, η εμπιστοσύνη, ο διάλογος, η ανεκτικότητα, η δημιουργικότητα, η συνεργασία, η συμπόνια, η γενναιοδωρία, η φιλία, η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η ειρήνη συνδέονται και αλληλοσυμπληρώνονται για να  οδηγήσουν τα άτομα που τις κατέχουν στην αρμονική συμβίωση. Είναι δε απαραίτητες  για τον ενεργό και δυναμικό ρόλο που καλείται  να παίξει ο νέος  στην πολύπλοκη και πολυμορφική κοινωνία του σήμερα.

Είναι απαραίτητο βέβαια να κατανοήσουμε ότι τα παιδιά θα κάνουν ό,τι κάνουμε και όχι ό,τι τους λέμε. Τα παιδιά είναι σαν ένας καθρέφτης,  έχουν την τάση να κάνουν αυτά που ακούνε και βλέπουν. Έτσι καλό είναι να είμαστε  μία καλή αντανάκλαση γι’ αυτά.

Πώς,   όμως,  μπορούμε να εξηγήσουμε αυτές τις άλλοτε απλές άλλοτε πιο σύνθετες έννοιες στα παιδιά; Ένας καλός τρόπος είναι μέσα από τις αντιθέσεις. Δίνοντας τις αντίθετες έννοιες,  το παιδί καταλαβαίνει καλύτερα τις παραπλανητικές σημασίες αλλά και τα όρια της κάθε αξίας. Για παράδειγμα,  τι λένε τα υπεύθυνα άτομα; Τι λένε τα ανεύθυνα άτομα; Ποια είναι τα όρια της ευγένειας; Ποια της υποκρισίας;

Αν όλοι είχαμε όνειρα βασισμένα σε ευγενείς αξίες και παλεύαμε για αυτά θα ενεργοποιούσαμε εκείνο το κομμάτι του εαυτού μας που κρύβει τη δύναμη να αλλάξει το μικρόκοσμό του,  που μπορεί να κινητοποιήσει και τους γύρω μας να ονειρευτούν και εκείνοι και να παλέψουν για ένα καλύτερο αύριο. Μόνο το θωρακισμένο  άτομο με τις  ηθικές αξίες της ζωής και τις κοινωνικές δεξιότητες θα προσπαθήσει  για το καλύτερο,  το δικό του και των γύρω του. Αλλά για τις κοινωνικές δεξιότητες θα κάνουμε λόγο μια άλλη φορά.