Τρίκερι: Ένα γαλάζιο χωριό στο βουνό
Πολύ νοτιότερα από το γνωστό και διάσημο Πήλιο και καμιά εβδομηνταριά χιλιόμετρα από το Βόλο, η στεριά λυγίζει σαν αγκώνας, δημιουργώντας μια χερσόνησο και τη στρογγυλάδα του Παγασητικού κόλπου. Στην άκρη της χερσονήσου, σαν φούντα στην κορφή ενός μακρόστενου σκούφου, το χωριό Τρίκερι ακροβατεί ανάμεσα στο βουνό και τη θάλασσα, μια ιστορική ναυτική πολιτεία χτισμένη όμως αρκετά ψηλότερα από το κύμα…
Πρωτάκουσα για το Τρίκερι από τη γιαγιά μου τη Γλυκερία, (το χωριό της ήταν το Φτελιό, που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την άκρη της χερσονήσου, οπότε έρχονταν εδώ με βάρκες). «Πήγαμε στα Τρίκερι, ωραία ήταν…» έλεγε. Κι εγώ είχα πάντα απορία: «τα» ή «το» Τρίκερι; Αυτό σκεφτόμουν καθώς οδηγούσα στον δρόμο, δίπλα από τις πράσινες δαντέλες του Παγασητικού. Πέρασα τη Μηλίνα και χάζεψα τα γιοτ στο τουρκουάζ νερό της Τζάστενης λίγο πριν φτάσω στην άκρη της χερσονήσου, μέσα στα πουρνάρια και τις ατέλειωτες ελιές.
Η Πράσινη παραλία στο νησάκι Παλαιά Τρίκερι.
Στην κορφή ενός λόφου φάνηκαν τα άσπρα σπίτια του χωριού Τρίκερι. Ολόγυρα απλωνόταν ένας ορίζοντας μόνο θάλασσες…
Ωραία, καλοχτισμένα, πετρόκτιστα καπετανόσπιτα στο Τρίκερι.
Πολλές εικασίες έγιναν για το όνομα του χωριού, η πιο λαϊκή όμως και αυτή που επιβίωσε στο χρόνο θέλει τους πρώτους οικιστές να ανηφορίζουν ως εδώ με τρία κεριά αναμμένα: εκεί που έσβησαν, στο λόφο της Αγίας Τριάδας, έχτισαν την εκκλησία και ολόγυρα τα σπίτια. Σε αυτή την γειτονία βρισκόταν ο πρώτος πυρήνας του χωριού που φτιάχτηκε γύρω στα 1650. Υπήρχε και κάστρο τότε, ενώ ο οικισμός είναι χτισμένος σχηματίζοντας οριζόντια δρομάκια σε ομόκεντρους κύκλους: τα κάθετα δρομάκια οδηγούν στα ρέματα για διαφυγή, σε περίπτωση πειρατικής (ή άλλης) εισβολής.
Το χωριό Τρίκερι και οι απέναντι ακτές της Θεσσαλίας. Στο βάθος διακρίνεται η βόρεια Εύβοια.
Οι Τρικεριώτες ασφαλισμένοι από επίβουλους επιδρομείς στον μακρινό τους λόφο και έχοντας τρία ασφαλή λιμάνια στη γειτονιά τους έγιναν – από τον 18ο αιώνα ήδη – σπουδαίοι θαλασσινοί, διάσημοι καραβοκύρηδες και πολύ επιτυχημένοι έμποροι. Οι καπεταναίοι του, όπως ο Κουτμάνης, ο Μπουγατσέλος, ο Χατζηλεμονής, ο Ιωάννου έγραψαν ιστορία. Με τα πλούτη εκείνα έχτισαν περίφημα σπίτια τα οποία τα έλεγαν πύργους. Υπήρχαν κάπου 17 πύργοι κάποτε στο χωριό.
Στην Τουρκοκρατία το Τρίκερι απολάμβανε ιδιαίτερα προνόμια: υπαγόταν απευθείας στον εκάστοτε Καπουδάν Πασά και ανήκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο με το οποίο είχε πολύ καλές σχέσεις. Πολλοί από τους εμποροπλοίαρχους του χωριού μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία και όταν ξέσπασε η επανάσταση στη Θεσσαλία τα τρικεριώτικα καράβια έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή. .
Λιθόστρωτο σοκάκι στο Τρίκερι. Αν και χωριό ναυτικών χτίστηκε στο βουνό για προστασία από πειρατές.
Αργότερα θα περάσουμε να δούμε τον ωραίο ναό της Αγία Τριάδας. Χτίστηκε τον 17ο αιώνα και κοντά στο περίφημο ξυλόγλυπτο τέμπλο είδαμε τον «θρόνο του Ναπολέοντα». Πρόκειται για το ερεισίνωτο του θρόνου που ετοίμασαν οι Ισπανοί για τη επίσκεψη του Ναπολέοντα στην Βαρκελώνη. Η επίσκεψη αναβλήθηκε και οι Τρικεριώτες καραβοκύρηδες που βρέθηκαν στη Βαρκελώνη το 1815 τον αγόρασαν «…αντί λίγων στατήρων σιταριού» και τον αφιέρωσαν στη Αγία Τριάδα. Όπως λένε στο χωριό, έρχονται Γάλλοι τουρίστες ως σήμερα να τον δουν.
Ο «θρόνος» του Ναπολέοντα στην Αγία Τριάδα, φερμένος στο χωριό από τρικεριώτες πλοιοκτήτες τον 19ο αιώνα.
Το Τρίκερι είναι σήμερα αρκετά μεγάλο και ζωντανό χωριό. «Είμαστε το ακρόπρωρον της Θεσσαλίας!», τη θυμάμαι αυτή τη φράση που μου είχε πει ένας παλιός Πρόεδρος του χωριού. Στο Τρίκερι και στη γύρω περιοχή ζουν περίπου 1800 άτομα. Είναι ναυτικοί, οικοδόμοι, ασχολούνται με τον τουρισμό, με το ναυπηγείο στην Αγία Κυριακή, με την καλλιέργεια της ελιάς.
Οι πιο πολλοί κάτοικοι του χωριού είναι ναυτικοί και οικοδόμοι.
Πανοραμική όψη του Παγασητικού με το λιμανάκι της Αγίας Κυριακής σε πρώτο πλάνο.
Περπατάμε στις γειτονιές έχοντας μια αίσθηση τρόπον τινά «θαλασσινή». Από τα στενά δρομάκια με τα σοβατισμένα σπίτια βλέπεις συνεχώς τη θάλασσα, τις γύρω ακτές και πλοία να πηγαινοέρχονται: θυμίζει τα λευκά και γαλανά τοπία της Σαντορίνης, εικόνες ψηλά απ’ την καλντέρα.
Το Τρίκερι είναι χωριό που μυρίζει θάλασσα. Τα σπίτια του όμως είναι κλασσικά πηλιορείτικα, χτισμένα και αυτά από σινάφια μαστόρων της Βόρειας Ελλάδας. Βλέπουμε μερικά εξαιρετικά αρχοντόσπιτα στη γειτονιά των Αγίων Αναργύρων. Το σπίτι του Κουτμάνη μόλις που σώζεται από τη κατάρρευση. Σπουδαίο μέγαρο! Ο Πύργος του Φουρτούνα όμως – το σπίτι του παλιού προέδρου – είναι άψογα διατηρημένος. Εσωτερικά είναι ένα μικρό μουσείο της ναυτικής παράδοσης (ναυτική οικογένεια γενιές ολόκληρες γαρ!). Στην οροφή του καλού οντά υπάρχει σκαλισμένο ανδρικό πρόσωπο. Όπως μάθαμε συμβολίζει τον σπιτονοικοκύρη που ταξιδεύει στη θάλασσα και αφήνει το βλέμμα του πίσω. Στο εξωτερικό του σπιτιού υπάρχει μια τρικεριώτισσα σκαλισμένη στην πέτρα. Είναι η γυναίκα του, ναυτικού που κοιτάει συνέχεια το πέλαγος….
Παλιό καπετανόσπιτο στο Τρίκερι. Η επιρροή του γειτονικού Πηλίου στην αρχιτεκτονική του είναι εμφανής.
Ο πύργος του Φουρτούνα στο Τρίκερι, τυπικό τρικεριώτικο αρχοντόσπιτο
Κάποια από τα παλιά τρικεριώτικα σπίτια αγοράστηκαν από ξένους και ανακαινίστηκαν με μεγάλη φροντίδα. Ακούμε το σφυρί του καλουπατζή σε κάμποσες γειτονιές. Τα υλικά φτάνουν βέβαια με τα μουλάρια μέσα στα στενά σοκάκια…
Μουλαράς στο Τρίκερι. Όλες οι οικοδομικές εργασίες στον παραδοσιακό οικισμό, γίνονται και σήμερα όπως πάντα: με τη βοήθεια των ζώων.
Αργότερα θα σταματήσουμε να ξεκουραστούμε σε μια μικρή πλατεία στην οποία δεσπόζει μια σεβάσμια προτομή.
Ευάγγελος Καραβαγγέλης… Μαθαίνω ως ήταν ένας ευπατρίδης Τρικεριώτης, ο οποίος πλούτισε στο Γκάλβεστον της Αμερικής δημιουργώντας αλιευτικό στόλο και το 1955 χρηματοδότησε πάμπολλα δημόσια έργα, έφερε το πρώτο τρεχούμενο νερό στο Τρίκερι, προικοδότησε άπορες και βοήθησε όσο μπορούσε την ταπεινή του πατρίδα. «Ήταν ο Βασιλεύς της Γαρίδας…» μου έλεγε ένας γερος Τρικεριώτης. Ίσως ο ένας και μοναδικός βασιλεύς στο Τρίκερι, σκέφτομαι.
Τα αγόρια του χωριού, μπροστά στη προτομή του ευπατρίδη Ευάγγελου Καραβαγγέλη.
Η ακτή στις Κόττες.
Το ωραίο δημοτικό σχολείο που βλέπω στην Αγία Κυριακή είναι κι αυτό δωρεά του Καραβαγγέλη. Και ο παραθαλάσσιος οικισμός είναι μια ζωγραφιά. Μικρά ιστιοφόρα και φουσκωτά, περιμένουν στο μόλο τους ιδιοκτήτες τους που απολαμβάνουν καραβιδομακαρονάδες και συναγρίδες με λαδολέμονο στις ψαροταβέρνες. Ο περίπατος μας μυρίζει φύκι, τσιγαρισμένο κρεμμύδι και βρεγμένα δίχτυα.
Κόττες, Αγια Κυριακή, Παλαιά Τρίκερι: θαλασσινές στιγμές από το τρικεριώτικο καλοκαίρι.
Η Αγία Κυριακή είναι το λιμανάκι του χωριού Τρίκερι. Εδώ βρισκόταν για αιώνες ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της Θεσσαλίας, κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου, καταφύγιο των τρικεριωτών καπεταναίων και πατρίδα μερικών από τους πιο ξακουστούς σφουγγαράδες του Αιγαίου.
Το λιμάνι της Αγίας Κυριακής, ορμητήριο των τρικεριωτών σφουγγαράδων.
Η Τζάστενη, μια από τις γραφικότερες ακτές του νότιου Πηλίου. Βρίσκεται λίγο πριν το Τρίκερι.
«Οι Τρικεριώτες μη έχοντες τόπο γεωργήσιμο ζουν όλοι από τη θάλασσα. Της πρώτης και δεύτερης τάξεως έχουν καΐκια και πραγματεύονται στην Πόλη, της τρίτης τάξεως είναι σφουγγαράδες και χταποδάδες. Είναι κυβερνημένοι και πολύ πλούσιοι» γράφει στα 1795 η «Γεωγραφία Νεωτερική» των Δημητριέων. Πρώτος ο καραβοκύρης Χατζηλεμονής χτίζει το σπίτι στη Αγία Κυριακή η οποία από τα τέλη του 18ου αιώνα γίνεται ναυτικός και εμπορικός κόμβος, έχει ναυπηγεία και μαγαζιά. Οι Τρικεριώτες διατηρούν – οι μόνοι μαζί με Υδραίους, Σπετσιώτες και Ψαριανούς – προνόμιο από τους Τούρκους να κάνουν εμπόριο στη Μαύρη Θάλασσα. Αργότερα θα συμμετάσχουν ενεργά με τα πλοία τους στην ελληνική επανάσταση. Ο θρυλικός τρικεριώτης καπετάν Κωνσταντίνος Κουτμάνης χτυπάει τουρκικά πλοία στο Αιγαίο, συλλαμβάνεται και χτίζεται ζωντανός στην Κωνσταντινούπολη.
Τον καιρό που ακμάζει η ναυτιλία στο Τρίκερι αρχίζει να δημιουργείται και η κοινότητα των τρικεριωτών σφουγγαράδων. Διασώζεται ακόμη η μνήμη του θρυλικού ριψοκίνδυνου καπετάν Φουρτούνα, σφουγγαρά που ζει από το 1800 στο Τρίκερι. Στα 1880 ο γιος του Κωνσταντής Φουρτούνας φέρνει στο Τρίκερι από τη Γαλλία το πρώτο σκάφανδρο. Οι Τρικεριώτες σφουγγαράδες ταξιδεύουν και βουτάνε σε όλο το Αιγαίο, σπανιότατα βγαίνουν έξω από αυτό. Ήταν το πιο επικερδές επάγγελμα τότε, οι Τρικεριώτες σφουγγαράδες παίρνανε το μερτικό τους σε λίρες…
Αγία Κυριακή.
Κοιτάζω τα πολύχρωμα ψαροκάικα που στέκουν ακίνητα στον μικρό ορμίσκο. Η θάλασσα ακύμαντη και λαμπερή τα τριγυρίζει σαν λίμνη…Δεν είναι λίμνη όμως εδώ… Μύρισε χταπόδι από την ταβέρνα του Μανώλα εξάλλου…
Που βρίσκεται:
Το Τρίκερι βρίσκεται στη Θεσσαλία, στην άκρη της χερσαίας Μαγνησίας, στην νοτιότατη απόληξη του Πηλίου. Ο καλύτερος τρόπος να έρθετε είναι οδικώς μέσω Βόλου-Αφύσου-Αργαλαστής – Μηλίνας. Κατά καιρούς μπορείτε αν έρθετε και εν πλω από το λιμάνι του Βόλου αλλά καλύτερα να επικοινωνήσετε πρώτα, με το λιμεναρχείο Βόλου για τα υπάρχοντα δρομολόγια.
