Από την Τριανταφυλλιά Χαρίλα, Ψυχολόγο, MSc Εργασιακή Υγεία, Ειδίκευση στη Συστημική – Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία.

Τις περισσότερες φορές οι γονείς στο άκουσμα της λέξης «κανόνα», αντιλαμβάνονται τις απαγορεύσεις ή τους περιορισμούς/όρια που πρέπει να βάλουν στο παιδί τους. Ο στόχος των κανόνων δεν μπορεί να είναι απομονωμένα η πειθαρχία, η υπακοή ή η συμμόρφωση του παιδιού. Ο στόχος είναι η υπεύθυνη ανάληψη από το παιδί της δικής του ζωής.

Ο κανόνας της σταθερότητας. Είναι πολύ συνηθισμένο οι γονείς άλλοτε να χαρίζονται και άλλοτε να θυμώνουν. Τη μια να υποχωρούν και την άλλη να τιμωρούν. Με αυτό τον τρόπο ακυρώνουν τον εαυτό τους στο παιδί. Το εκπαιδεύουν να τους περιφρονεί. Είναι οι γονείς που λένε «ΕΚΑΝΑ ΤΑ ΠΑΝΤΑ». Αυτό σε επίπεδο διεργασίας σημαίνει ότι «δεν υπήρξα ποτέ σταθερός σε αυτό που είχα αποφασίσει και υπέκυπτα στα καμώματα του παιδιού».

Σε αυτή την οικογένεια είναι τελικά το παιδί που παίρνει τις  αποφάσεις και οι γονείς ακολουθούν. Το παιδί δεν μαθαίνει να έχει ούτε υποχρεώσεις, ούτε συνέπεια. Γίνεται παρορμητικό, επιθετικό, απαιτητικό, βίαιο, αντιδραστικό. Και μετά έρχεται η τιμωρία. Όμως τελικά αυτό το παιδί χρειάζεται φροντίδα. Φροντίδα από ώριμους γονείς. Η υποχώρηση στα χατίρια ή τα καμώματα του παιδιού, μόνο φροντίδα δεν είναι. Είναι αδυναμία του γονιού να σταθεί όπως αντιστοιχεί. Και αυτό δημιουργεί χάος. Σε μια χαοτική οικογένεια επικρατεί σύγχυση, ένταση και έλλειψη παραμικρής σταθερότητας. Τα πάντα είναι ρευστά και μία ενέργεια άλλοτε θεωρείται απορριπτέα και τιμωρείται και άλλοτε περνάει απαρατήρητη.

Ο κανόνας της ευελιξίας. Η σταθερότητα δεν έχει καμιά σχέση με την ακαμψία. Ούτε με τον αυταρχισμό. Σε μια λειτουργική οικογένεια οι κανόνες είναι σταθεροί όσον αφορά τις αξίες και τους στόχους κι ευέλικτοι όσο αφορά τον τρόπο επίτευξής τους. Οι άκαμπτες οικογένειες δυσκολεύονται να προσαρμοστούν σε νέα δεδομένα που προκύπτουν από το εξωτερικό περιβάλλον ή από την ανάπτυξη του κάθε μέλους. Δεν μπορεί να ισχύουν οι ίδιοι κανόνες σε όλες τις αναπτυξιακές φάσεις του παιδιού. Όταν οι γονείς αποζητούν κάτι τέτοιο από το παιδί τους, στην πραγματικότητα σημαίνει, ότι δυσκολεύονται να αποδεχτούν το μεγάλωμά του, την ανεξαρτησία του, την αυτονόμησή του, το γεγονός ότι είναι υπεύθυνο το ίδιο για τον εαυτό μου όσο μεγαλώνει. Οι απαιτήσεις που βάζουν χρειάζεται να αντιστοιχούν στις ανάγκες του παιδιού ανάλογα με την αναπτυξιακή του φάση και όχι στη δικής τους αδυναμία προσαρμογής.

Ο κανόνας της χαράς. Αυτός ο κανόνας μοιάζει να ξεχνιέται από τις περισσότερες οικογένειας. Σαν να φαντάζει ότι δεν συνάδει με το καθήκον και τα όρια. Συμβαίνει όμως ακριβώς το αντίθετο. Αν δεν υπάρχει αυτός ο κανόνας, όλοι οι άλλοι θα αποτύχουν. Αν δεν υπάρχει η χαρά, όλα μετατρέπονται σε υποχρέωση. Αν δεν υπάρχει η χαρά, όλα γίνονται διεκπεραιωτικά. Αν δεν υπάρχει χαρά, δεν υπάρχει το «αφουγκράζομαι το παιδί», που είναι βασική γονεϊκή ιδιότητα, αλλά το «άντε να τελειώνουμε, γιατί είμαι κουρασμένος». Αυτός ο γονιός δεν ξέρει να εμπνέει το παιδί του. Τι του μαθαίνει για τη ζωή; Πώς διαπαιδαγωγεί το παιδί του, όταν τα θέματα ζωής του παιδιού του (φαγητό , ντύσιμο, διάβασμα, ύπνος…) έχουν γίνει αναθεματισμένες εκκρεμότητες; Πώς συναντά το παιδί του; Συνάντηση σημαίνει κατανόηση όχι ανοχή.

Από την άλλη μεριά, ο «κανόνας της χαράς» δεν μπορεί να σημαίνει την απουσία συνέπειας, πειθαρχίας και ορίων. Ο «κανόνας της χαράς» δεν σημαίνει ότι το σπίτι θα μετατραπεί σε παιδική χαρά. Σε αυτή την περίπτωση οι γονείς δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στο ρόλο τους. Παραμένουν και οι ίδιοι παιδιά, αδυνατώντας να είναι συνεπείς και ώριμοι. Σε αυτή την περίπτωση τα παιδιά αναλαμβάνουν το βάρος της ευθύνης των περισσότερων και σημαντικότερων αποφάσεων, καλύπτοντας το κενό της αδυναμίας των γονιών τους. Τα παιδιά αυτά είναι παραμελημένα γιατί γίνεται αντιστροφή των ρόλων.

Η αγάπη του γονιού προς τα παιδιά του είναι απροϋπόθετη. Δεν θέτει όρους. Δεν απαιτεί προϋποθέσεις. Δεν περιμένει ανταποδώσεις. Μπορεί να αφουγκραστεί το ανείπωτο και να προσφέρει το περιττό. Εμπιστεύεται στο λάθος με στόχο την ανάδειξη του πιο όμορφου εαυτού. Στηρίζει στην κακοτοπιά, γιατί ξέρει ότι το παιδί δεν του ανήκει και δεν θυμώνει μαζί του με τις αποτυχίες. Ευγνωμονεί που του προσφέρθηκε η τιμή να είναι γονιός, φροντίζοντας το σύντροφό του.