Οι απαγωγές και οι  απόπειρες αρπαγής  παιδιών από αγνώστους ,αν και δεν εμφανίζουν αύξηση ,αυτό το καλοκαίρι μας κινητοποίησαν. Γιατί η αρπαγή ενός παιδιού αποτελεί τρομακτικό εφιάλτη .Καθώς ο κόσμος εστιάζει για άλλη μια φορά στις απαγωγές παιδιών ,απαιτείται  αναμφίβολα να αυξηθεί η συνειδητοποίηση του γεγονότος από κάθε γονιό μέσω της σωστής ενημέρωσης.

Η απαγωγή παιδιών είναι  σύνθετο κοινωνικό φαινόμενο. Ο όρος  περιλαμβάνει δύο νομικές και κοινωνικές κατηγορίες οι οποίες διαφέρουν ως προς το πλαίσιο δράσης: γονική αρπαγή σε περιπτώσεις γονικού δικαστικού χωρισμού ή διαζυγίου και η απαγωγή από αγνώστους που είναι σπάνια.

Μια ειδική κατηγορία απαγμένων παιδιών αποτελούν οι ανήλικοι ασυνόδευτοι πρόσφυγες που εξαφανίζονται. Το οργανωμένο έγκληµα ή και απλοί εγκληματίες στοχεύουν συγκεκριµένα σ’αυτή την απροστάτευτη οµάδα προς εκµετάλλευση.

Αιτίες απαγωγής από τρίτα άτοµα αποτελούν παράγοντες κοινωνικοί και σχετιζόµενοι µε την εγκληματική ψυχολογία , όπως φτώχεια ,ανεργία ,οικονομική απληστία ,πνευµατικές διαταραχές, παράνομη υιοθεσία, παραφιλία ,οικονομική εκµετάλλευση των παιδιών, σεξουαλική παρενόχληση ή εκμετάλλευση, εκβιασμός για λύτρα, εμπορία οργάνων, καταναγκαστική εργασία, δολοφονία, διακίνηση ναρκωτικών, εξαναγκασμένη επαιτεία, δουλεία, και σωματεμπορία. Τέτοιου είδους απαγωγές αποτελούν πολύ µικρό ποσοστό σε σχέση µε τις ενδοοικογενειακές.

Η σεξουαλική ικανοποίηση των απαγωγέων είναι το κυρίαρχο αίτιο απαγωγής ανηλίκων, αποτελώντας τα δύο τρίτα των εξωοικογενειακών απαγωγών. Εδώ την πλειοψηφία των θυµάτων αποτελούν τα νεαρά κορίτσια, 15-18 χρονών, που κινούνται µε µεγαλύτερη ελευθερία και µικρότερη επιτήρηση από τους γονείς. Τα παιδιά που συνήθως επιλέγονται από τους δράστες είναι ευάλωτα, είτε δηλαδή δεν έχουν καλές σχέσεις µε τους γονείς τους, είτε δεν έχουν πολλούς φίλους, είτε έχουν θυµατοποιηθεί ξανά. Είναι πιθανό να υπάρξει και στοχοποίηση συγκεκριµένων ανηλίκων και στη συνέχεια να γίνει η απαγωγή, είτε άµεσα, µε τη βία και την αρπαγή, είτε έµµεσα, µε κόλπα και διάφορα δέλεαρ ,όπως δώρα , αλκοόλ, λεφτά ή ναρκωτικά. Ωστόσο, ακόµα και στην αυθόρµητη απαγωγή, σε έρευνα εντός σωφρονιστικών ιδρυµάτων δράστες έχουν παραδεχτεί ότι επιλέγουν τον στόχο ανάλογα µε την υποκειµενική οµορφιά του, το σωµατότυπο και την ηλικία.

Εφόσον οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούμε την εκμετάλλευση και το φόνο παιδιών φρικτές πράξεις ίσως φανεί παράξενο  να σκεφτούμε  ότι η ίδια  η κοινωνία συμβάλλει σ’αυτήν την τραγωδία. Ωστόσο  οι σύγχρονες κοινωνίες, λιγότερο ή περισσότερο αναπτυγμένες ,  κατακλύζονται από ταινίες, τηλεοπτικές παραγωγές και αναγνωστική ύλη που εξυμνούν το σεξ και τη βία. Με την πίστη πως η πορνογραφία θα αντικαθιστούσε τα σεξουαλικά εγκλήματα παρέχοντας κάποια διέξοδο στους ενόχους σεξουαλικών εγκλημάτων καταργήθηκαν  οι περιορισμοί .Αυτό δυστυχώς έφερε το αντίθετο αποτέλεσμα , η πορνογραφία τελικά ‘νομιμοποιεί’ τα σεξουαλικά εγκλήματα. Κάνει τον ένοχο να σκεφτεί: ΄΄Αν μπορώ να το βλέπω, τότε μπορώ και να το κάνω’’.

Στο πρόβληµα των απαχθέντων  παιδιών, οι πληροφορίες που συλλέγονται από τους ειδικούς επιστήμονες κατασκευής προφίλ εγκληματιών , προφίλ οµάδων δραστών µε συγκεκριµένα χαρακτηριστικά ,οργανωµένες σε µια βάση δεδοµένων, µπορούν να υποβοηθήσουν τις έρευνες της αστυνομίας με προτάσεις .

Η εικόνα του απαγωγέα παρά τη μελέτη εκατοντάδων υποθέσεων από τους ειδικούς  επιστήμονες μόνο εν μέρει μπορεί να σκιαγραφηθεί .Καθώς οι παιδεραστές   συνήθως δεν απάγουν τα θύματά τους ,και συνεπώς δεν μπορούν και να ενταχθούν στην κατηγορία απαγωγέων.    Αντίθετα αυτοί που «κλέβουν» παιδιά για να τα κακοποιούν ,κυρίως σεξουαλικώς, μοιράζονται ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά. Το 95% είναι άνδρες, ανύπαντροι και με λίγους φίλους. Η µη οµαλή λειτουργία ενός, περισσοτέρων ή ακόµα και όλων των  ψυχικών µηχανισµών του δράστη µαζί µε κάποια ευκαιρία του να προβεί στην παιδεραστία φέρνουν το αποτέλεσµα της σεξουαλικής παρενόχλησης των παιδιών. Χαρακτηριστικά του δράστη είναι κάποιο ή όλα από τα ακόλουθα : μη διαχείριση συναισθηµάτων, µια διαστρεβλωµένη αντιληπτική ικανότητα για τον κόσµο, ανυπαρξία οικειότητας στη ζωή του και σεξουαλική διέγερση µε αποκλίνουσα φανταστικά σενάρια . Το παιδί είναι βολικός στόχος καθώς ως μικρόσωμο δεν προβάλλει ιδιαίτερη αντίσταση .Στο 71% των περιπτώσεων οι σημερινοί δράστες είναι τα θύματα του χτες, ενώ μεταξύ όσων κακοποιούν σεξουαλικώς παιδιά χωρίς να τα απάγουν, το ποσοστό αγγίζει το 100%.Στο ένα τρίτο των απαγωγών, το κίνητρο δεν είναι σεξουαλικό.

Η γυναίκα ως δράστης είναι σπάνιο φαινόμενο. Εδώ η έρευνα καταδεικνύει ότι διέπραξαν το αδίκημά τους από συναισθήματα μοναξιάς,ενώ άλλοτε από παρορμητισμό και συνήθως σε ψυχική ψυχωτική κατάσταση ή υπό την επήρεια ουσιών.

Από έρευνες ειδικών επιστημόνων γύρω από το background των απαγωγέων ανηλίκων ,αντρών και γυναικών ,διαπιστώνουμε  ότι στις περισσότερες υποθέσεις αρπαγής  οι δράστες σχετίζονται με οργανωμένο έγκλημα (εμπόριο οργάνων/ trafficking/ εμπόριο ναρκωτικών/ παιδικής πορνογραφίας κοκ). Ακολουθούν οι απαγωγές στις οποίες εμπλέκονται μέλη της οικογένειας και τέλος απαγωγές με σεξουαλικά κίνητρα και οι απαγωγές λύτρων.

Μιλήστε στα παιδιά από νωρίς  για τα μέρη του σώματος με το πραγματικό τους όνομα και απαντήστε στις απορίες που έχουν για τις ανθρώπινες σχέσεις και το σεξ. Ενημερώστε τους για αποδεκτές συμπεριφορές ενός ενήλικα ,απαγορεύστε  τους να δέχονται κεράσματα από ξένους. Επινοήστε ένα μυστικό κωδικό που θα τον γνωρίζει μόνο εκείνο και εσείς και θα απέτρεπε έναν άγνωστο που μπορεί να του έλεγε “Έλα μαζί μου Νίκο , η μαμά μου είπε να σε πάρω εγώ σήμερα από το σχολείο” .Επιτρέψτε τους  να μπορούν να σας πουν οτιδήποτε χωρίς να φοβούνται ή να ντρέπονται. Γνωρίστε όλους τους ενηλίκους και μεγαλύτερους εφήβους που έχουν επαφή με το παιδί σας στις δραστηριότητές του. Μάθετε στα παιδιά σας να ζητούν βοήθεια ,αν αισθανθούν κίνδυνο, φωνάζοντας «ΜΑΜΑ ΒΟΗΘΕΙΑ» ή «ΦΩΤΙΑ» για να τραβήξουν την προσοχή  . Εξηγήστε τους πως οι περισσότεροι «άγνωστοι» είναι καλοί άνθρωποι απλά υπάρχει και ένα ποσοστό το οποίο μπορεί να θέλουν να προκαλέσουν κακό. Αποφεύγετε να φορούν τα παιδιά σας τσάντες και tshirts που αναγράφουν το όνομα τους. Μειώστε τις αναρτήσεις προσωπικών στιγμών με τα παιδιά σας στα social media (σπιτιού,δραστηριοτήτων κλπ). Μάθετε τέλος  στα παιδιά σας πως οι ενήλικες δεν χρειάζονται βοήθεια από παιδιά. Θυμηθείτε πως η ενημέρωση είναι μέσο πρόληψης και προστασίας για κάθε πιθανό κίνδυνο.

Της Δωροθέας Πέρπερα ,ειδικού αναλυτή προφίλ εγκληματιών ΕΚΠΑ.

Υπεύθυνης εκπαιδευτικού έργου του ΚΔΑΠ ΔΗΜΗΤΡΑ kids